Muzium Bahari di Jakarta mengesahkan bahawa model jong Melayu yang didakwa oleh penyelidik Universiti Putra Malaysia (UPM) adalah sebahagian daripada koleksi mereka sebenarnya bukanlah milik muzium tersebut.
Sebagai gantinya, muzium tersebut memberitahu Malaysiakini bahawa gambar yang dimuatkan dalam artikel jurnal oleh penyelidik UPM Rozita Che Rosdi dan Hashim Musa lebih menyerupai jong dari China.
Muzium Bahari mengesahkan bahawa Rozita dan Hashim juga menggunakan gambar yang salah untuk merujuk kepada model jong Jawa.
“Gambar pada halaman 2317 pada bahagian atas bukan merupakan gambar koleksi Perahu Jong Jawa milik Museum Bahari,” katanya.
Muzium Bahari turut melampirkan gambar perahu miniatur model Jong Jawa dan miniatur model Jong Jawa di Candi Borobudur dalam koleksi mereka.
“Semoga informasi yang disampaikan dapat memperjelas informasi untuk rekan-rekan peneliti dan jurnalis Malaysia terkait hal-hal yang berhubungan dengan Museum Bahari Jakarta, katanya.”
Muzium Bahari menyimpan koleksi yang berkaitan dengan sejarah maritim Indonesia dan diasaskan pada tahun 1977.
Penjelasan muzium itu dibuat apabila Muzium Diraja Greenwich di London mengesahkan bahawa gambar yang digunakan oleh penyelidik UPM berkenaan sebagai contoh jong Melayu sebenarnya adalah gambar miniatur jong buatan China dari tahun 1938, yang disimpan dalam koleksinya.
Isu itu menjadi tumpuan selepas penyelidik Perancis Serge Jardin dalam catatan media sosial yang tular menyorot kesilapan dalam kertas kajian UPM, sebagai bukti standard akademik yang lemah.
Rozita dan Hashim tidak menjawab permintaan untuk mengulas manakala UPM mempertahankan kajian itu, mengatakan ia telah menjalani semakan pakar (peer review).
Jurnal Penyelidikan Akademik Antarabangsa dalam Perniagaan dan Sains Sosial, yang menerbitkannya, berkata ia sedang menyiasat perkara itu.
Walaupun Muzium Bahari menggunakan perkataan ‘jong’ dan ‘junk’, pemahaman ahli sejarah tentang asal usul perkataan Inggeris “junk” mempunyai kesimpulan yang berbeza.
Ada pihak yang, seperti sarjana terkenal sejarah Asia Tenggara Anthony Reid, berkata ia berasal daripada perkataan Jawa lama “jong”, yang bermaksud kapal, manakala yang lain mengatakan ia berasal daripada perkataan Cina “chuan” yang bermaksud kapal atau perahu.
Bagaimanapun, Reid berkata rekod China menyenaraikannya sebagai perkataan Melayu, manakala perkataan Jawa lama “jong” ditemui dalam inskripsi Jawa lama abad kesembilan.
Rekod Portugis dari tahun 1500-an menyatakan bahawa kapal Cina diperbuat daripada kayu lembut yang disambung dengan paku manakala ;junk’ Jawa diperbuat daripada kayu jati, yang disambung dengan pasak ulir (dowel).
Reid berkata menjelang abad ke-16, kapal kargo besar itu mempunyai pelbagai pengaruh dan boleh dirujuk sebagai sejenis jong “Laut China Selatan” hibrid, dengan kapal menunjukkan “ciri kebanyakannya Asia Tenggara tetapi dengan campuran China”.
Bangkai kapal purba dari Alam Melayu hanya ditemui dalam serpihan, seperti bangkai kapal Intan abad ke-10, yang digali pada tahun 1997 di Laut Jawa.
Kebanyakan struktur bangkai kapal Intan telah lenyap tetapi ahli sejarah menggunakan serpihan untuk menganggarkan bahawa badan kapal itu akan mempunyai panjang 30m dan pembinaannya berbeza daripada kapal China atau Arab.
Beribu-ribu artifak pelbagai bahan yang ditemui dalam bangkai kapal Intan dikesan ke rantau Asia Tenggara, China dan Timur Tengah.
