Pencinta dan aktivis alam sekitar menolak dakwaan bahawa kaedah larut kaedah lesap in-situ untuk melombong unsur nadir bumi (REE) tidak merosakkan alam sekitar. Ini walaupun ia mungkin tidak menyebabkan pembersihan di atas tanah seperti perlombongan terbuka, kata mereka. Namun menurut mereka lagi, pengepaman ammonium sulfat ke dalam tanah untuk mengekstrak nadir bumi dalam tempoh beberapa tahun, menimbulkan risiko pencemaran air bawah tanah, yang boleh mencemari sumber air minuman untuk ratusan ribu isi rumah. Ia juga boleh memberi kesan negatif terhadap biodiversiti termasuk hidupan akuatik, terutamanya apabila perlombongan dijalankan di kawasan sensitif alam sekitar, kata Hilary Kung daripada Sahabat Alam Malaysia.
Ini berikutan pengumuman kerajaan bahawa Negeri-Negeri dibenarkan melakukan penerokaan awal nadir bumi, berikutan kajian semula projek perintis untuk lombong larut lesap in-situ di Gerik, Perak. Ketua Pengarah Jabatan Mineral dan Geosains Zamri Ramli berkata audit mendapati projek perintis itu juga memenuhi syarat-syarat agensi teknikal berkaitan, tetapi laporan itu tidak didedahkan kepada umum. Kerajaan juga sedang mengusahakan prosedur operasi standard nasional untuk perlombongan nadir bumi, sebagai sebahagian daripada usahanya untuk membangunkan industri huluan dan hiliran bagi nadir bumi.
Kumpulan yang bersuara menentang perlombongan nadir bumi pada persidangan di Petaling Jaya semalam, berkata penilaiannya dibuat berdasarkan laporan Penilaian Kesan Alam Sekitar awal termasuk perlombongan nadir bumi di Pos Lanai, di Pahang. Walau bagaimanapun, projek itu ditangguhkan berikutan tentangan masyarakat. Setiausaha Agung PSM A Sivarajan, yang telah membantu komuniti Pos Lanai Semai dalam menentang cadangan lombong lantanida, berkata butiran cadangan itu menjelaskan bahawa pelan larut lesap in-situ tidak sehijau seperti yang didakwa.
“Di dalam hutan, anda mempunyai banyak, banyak kolam, kolam pemendapan dan sebagainya. Tangki besar asid sulfurik, duduk di tengah-tengah hutan, di mana ia akan membuat asid sulfurik ammonium. Dan ini akan berlangsung selama dua tahun,” kata Sivarajan.
Selain tangki besar ini, terdapat juga struktur seperti makmal, bangunan dan jalan raya akan dibuat untuk kenderaan masuk ke kawasan itu, katanya. “Ada penebangan hutan. Ia kucar-kacir, dan tidak jauh berbeza daripada perlombongan terbuka,” katanya. Tambahnya, pelan yang dibentangkan dalam EIA menunjukkan kolam itu akan dialas dengan plastik bagi mengelak bahan kimia meresap ke dalam tanah tetapi keberkesanannya diragui.
“Mereka akan meletakkan lapisan dan lapisan plastik untuk memastikan bahan kimia tidak meresap ke dalam tanah tetapi kita tidak tahu jika ini akan sesuai dalam iklim tropika kita? “Siapa yang akan memantau perkara ini di kawasan yang dikawal dan diuruskan oleh syarikat lombong itu? “Adakah Jabatan Alam Sekitar akan masuk dan menyemak sepanjang masa? Saya tidak fikir begitu,” katanya.
Jelasnya lagi, dalam sesi libat urus mengenai projek itu, Suruhanjaya Air Negara (Span) juga mengakui bahawa Sungai Telom – yang menyalurkan ke loji rawatan air untuk kira-kira 120,000 isi rumah – mungkin berpotensi tercemar.
Mengelirukan gelar nadir bumi bukan radioaktif
Selain itu, Kung berkata pengelasan mineral nadir bumi sebagai “unsur nadir bumi bukan radioaktif” juga “mengelirukan” kerana ia termasuk torium, yang merupakan mineral radioaktif. “Memanggilnya unsur nadir bumi bukan radioaktif adalah mengelirukan dan fakta saintifik yang tidak betul kerana uranium dan torium secara semula jadi wujud bersama-sama unsur tanah dan radioaktif dalam proses itu,” katanya.
Dia berkata menurut Penilaian Kesan Alam Sekitar untuk lombong perintis di Perak menunjukkan bahawa dua daripada enam sampel tanah, yang diekstrak mineral nadir bumi, mempunyai tahap radioaktiviti melebihi paras terkawal iaitu satu becquerel untuk setiap gram. Dia juga membangkitkan kebimbangan mungkin terdapat keadaan di mana hutan simpan, termasuk kawasan sensitif alam sekitar, akan dinyahwartakan untuk membolehkan kerajaan Negeri melombong nadir bumi.
Katanya, daripada cuba memanfaatkan nadir bumi, kerajaan harus melihat ke arah membangunkan alternatif kepada nadir bumi yang industrinya mula diteroka. Menurutnya, memandangkan nadir bumi adalah sumber terbatas yang menelan belanja besar untuk diperoleh, maka pengeluar utama sudah meneroka teknologi berbeza untuk mengeluarkan produk mereka tanpa bergantung kepada nadir bumi. “Pengilangan utama sudah pun melabur dalam ini jadi Malaysia harus melabur dalam alternatif ini kepada unsur nadir bumi dan lompat.
“Unsur nadir bumi adalah sumber yang tidak boleh diperbaharui, jadi apabila kita kehabisan unsur nadir bumi, apa akan jadi kepada sumber (industri) bahan mentah dan hiliran pada masa hadapan,” soalnya.
